GAPS NEDİR?

GAPS NEDİR? Anormal bağırsak florası, bozulmuş sindirime ve sonuçta beslenme yetersizliklerine yol açar.

Hasarlı bağırsak astarı gıda alerjilerine yol açar.

Bağırsaktaki patojenler tarafından üretilen toksinler, vücut tarafından emilir ve etrafa dağıtılır ve semptom / belirtilere neden olur.

Detoksifikasyon sistemi çöker, otoimmünite çöküşe katılır.

Beyin etkilendiğinde -Bağırsak ve Psikoloji Sendromu, vücudun geri kalanı etkilendiğinde -Bağırsak ve Fizyoloji Sendromu   denir.

Bu iki GAP Sendromu her zaman üst üste biner.

BAĞIRSAK VE PSİKOLOJİ SENDROMU

ÇOCUKTA	YETİŞKİNDE
OTİZM	MADDE BAĞIMLILIĞI
DEHB/DEB (ADHD/ADD)	DEPRESYON
DİSLEKSİ	YEME BOZUKLUKLARI
DİSPPRAKSİ	OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK
ÖĞRENME-DAVRANIŞSAL	MANİK DEPRESİFLİK
SOSYAL PROBLEMLER	ŞİZOFRENİ
EPİLEPSİ	EPİLEPSİ

BAĞIRSAK VE FİZYOLOJİ SENDROMU (GUT and PHYSIOLOGY SYNDROME)

• TÜM SİNDİRİM BOZUKLUKLARI: IBS (İrritabl bağırsak sendromu), IBD (İltihabi bağırsak hastalıkları: Crohn, Ülseratif Kolit), Gastrit, Kolit, Çölyak Hastalığı.
• OTOİMMÜNİTE: MS, Romatoid Artrit, Diyabet Tip1, Lupus, Sedef, Kronik idrar yolları iltihabı, kellik  vb.
• HER ÇEŞİT ARTRİT
• HORMONAL PROBLEMLER: Tiroit, böbrek üstü bezi rahatsızlığı (adrenal yetmezlik, yorgunluk), premenstrüel sendrom
• ALERJİ, ASTIM, EGZAMA, SAMAN NEZLESİ VB.
• FİBROMİYALJİ, KRONİK YORGUNLUK, MİYALJİK ENSEFALOMİYELİT
• MİGREN, NÖROPATİLER, NÖROLOJİK PROBLEMLER
• KRONİK SİSTİT, YATAK ISLATMA, NEFROPATİ
• GIDA İNTOLERANSLARI, ENTEROKOLİT SENDROMU

GAPS SEMPTOMLARI (BULGULARI)

1-BAĞIRSAK VE PSİKOLOJİ: Ruh değişiklikleri; hafıza ve bilişsel sorunlar; davranışsal ve sosyal sorunlar; uyku problemleri; psikotik belirtiler, panik ataklar; anksiyete;

İstemsiz hareketler (Tourette Sendromu), tikler ve nöbetler; obsesif kompulsif bozukluklar (takıntılar); yeme problemleri…

2-BAĞIRSAK VE FİZYOLOJİ: Sindirim problemleri; yorgunluk, kas zayıflığı; kramplar ve anormal kas tonusu; kemikler, eklemler ve kaslarda ağrı ve acı,; cilt problemleri; nörolojik problemler; hormonal bozukluklar; baş ağrısı; sık tekrarlayan enfeksiyonlar; alerji; idrar problemleri;  üreme problemleri

OTOİMMÜNİTE BAĞIRSAKTA DOĞAR

Otoimmünite GAPS de her zaman vardır.

Hasarlı bağırsak duvarından,sindirilmemiş protein ve toksinlerin emilimi sonucu gelişir.

Bağışıklık sistemi daha sonra vücudun kendi dokularına karşı antikor üretir.

Diyabet Tip 1 de pankreas hücreleri

Çölyak hastalığında ince bağırsak

MS’de, Otizm ve diğer zihinsel ve nörolojik sorunlarda, sinir sistemi saldırıya uğrar.

Ve her zaman birden fazla doku saldırıya uğrar.

TOKSİNLER VE SİNDİRİLMEMİŞ GIDALAR VÜCUTTA BİRİKMEYE BAŞLAR, VÜCUT BUNLARI ÇEŞİTLİ YOLLARLA ATMAYA ÇALIŞIR.

AKCİĞERLER YOLUYLA: Astım, diğer kronik akciğer rahatsızlıkları.

KC YOLUYLA: Tüm karaciğer fonksiyonları zarar görür ve safra taşları oluşur.

DERİ YOLUYLA: Egzama, sedef, dermatit ve diğer cilt problemleri.

BÖBREK YOLUYLA: Nefropatiler, kronik sistit, böbrek taşları, yatak ıslatma.

MUKOZA ZARININ İÇİNDEN: Sinüzit, postnazal akıntı, rinit, diş eti iltihabı, vajinit, ishal, kabızlık vb tüm diğer kronik rahatsızlıklar

GAPS DİYET BÖLÜMLERİ

1-GAPS GİRİŞ DİYETİ

2-TAM GAPS DİYETİ

3-GAPS DİYETİNDEN ÇIKIŞ

Hasta değerlendirildikten sonra, hangi diyete başlanacağına karar verilir.

GAPS GİRİŞ DİYETİ:

1.Aşama

Tüm öğünlerde tüketmek üzere

Et-kemik suyu ( probiyotik gıda eklenmiş)

Ev yapımı et-kemik suyu veya balıktan yapılmış çorbalar( probiyotik gıda eklenmiş)

Ev yapımı et- kemik veya balık suyu: Bağırsak astarının hızla büyüyen hücreleri için yapı taşları sağlar. 

Sindirim yolunun herhangi bir yerindeki iltihaplanmayı yatıştırır.

İyi bir et-kemik suyu,  eklemlere, kemiklere, kemiklerin üzerindeki bir parça ete, bir tam tavuğa, kaz, ördek veya tavuğun iç organlarına ihtiyaç duyulur. Tavuk suyu mideyi zorlamayacak kadar hafiftir, bu yüzden tavuk suyu ile başlamak çok iyidir. balık da bu amaçla kullanılabilir. Balık da bu şekilde hazırlanabilir.

Et-kemik suyundaki ve kemiklerdeki bütün yağın tüketilmesi çok önemlidir çünkü bu yağlar iyileşmenin esas nedenidir.

Et-kemik ve balık suyu buzdolabında 7 gün dayanır veya dondurulabilir

Hastamız hergün yemeklerle ve yemek aralarında ılık et-kemik suyu içmeye devam etmelidir.

Et-kemik suyu kaselerine bir miktar da probiyotik gıda eklenir. ( sebze temelli ve süt temelli gıdalar) 

Ev yapımı et-kemik veya balık suyuyla yapılan çorbalar: Biraz et kemik suyu kaynatılır. Soğan, havuç, brokoli,pırasa, karnabahar, kabak, balkabağ vb eklenir ve 25-30 dakika kısık ateşte pişirilir. Sebzeler iyice pişince 1-2  yemek kaşığı doğranmış sarımsak eklenir, kaynatılır ve altı kapatılır.

Çorbayı kemik iliği ve kemiğin üzerinden  çıkardığınız  etler ve yumuşak dokularla birlikte kullanılmalıdır. Çorba blendırdan geçirilerek de kullanılabilir. Her çorba kasesine bir miktar da probiyotik gıda eklenir.

Hasta bu çorbayı gün boyunca, haşlanmış etle ve kemiklerden çıkan diğer yumuşak dokularla birlikte istediği sıklıkta içmelidir.

Öğün aralarında biraz doğal balla tatlandırılmış zencefil/papatya/ nane çayı içilebilir.

2. Aşama

Hasta kemik iliği, haşlanmış et ve balık kemiklerdeki yumuşak dokulardan yapılan çorbalara devam eder. Yine her gün et-kemik suyu ve zencefil çayı içmeye de devam etmelidir. Her et kemik suyu bardağına veya her çorba kasesine bir miktar probiyotik gıda eklemeye devam edilir: lahana turşusu suyu, fermente sebzelerin suyu ya da ev yapımı süt ürünleri

Bir kase çorba içine  (bir öğün) bir adet çiğ yumurta sarısı ekleyin ve giderek her öğüne ekleyin. Tolere ettikçe pişmiş tam yumurta eklemeye başlayın.

Et ve sebzelerle yapılmış buğulama ve güveçler. Baharat eklemeyin, tuz ve taze ot yeterli olacaktır. Yağ oranının yüksek olması iyileşmeyi hızlandırır.

Diyete eklediyseniz, evde yapılmış peynir altı suyu, ekşi krema, yoğurt ve kefirin miktarını arttırın.

Günde bir parçayla başlayıp giderek arttırılan fermente balık

Ev yapımı sade yağ günde bir tatlı kaşığıyla başlayıp, kademeli olarak arttırarak diyete ekleyin

3. Aşama

• Günde 1-3 tatlı kaşığıyla başlayıp kademeli olarak arttırarak çorbaların içine ezerek karıştırdığınız avokadoyu ekleyin.
• Günde birle başlayıp kademeli olarak arttırarak diyete krepleri ekleyin. Bu kreplerin içeriği: 1-Öğütülmüş organik kabuklu yemiş ( fıstık, badem, ceviz, fındık)

                        2- Yumurta 

               3-Bir parça taze bal kabağı veya kabak ( soyulmuş, çekirdekleri alınmış, iyice blenderdan geçirilmiş)

Sade yağ veya hayvani yağlar kullanılarak tavada küçük boylarda kızartılır

• Sade yağ veya hayvani yağlar kullanılarak yapılmış, çırpılmış yumurta
• Lahana turşusu ve fermente edilmiş sebzelerin kendisi diyete eklenir.

4. Aşama

• Fırınlanmış ya da ızgara etler diyete eklenir (mangal veya kızartma yapılmaz). Et pişmiş sebze ve lahana turşusu (veya fermente sebzeler) ile servis edilir.
• Pişmiş yemeklere soğuk sıkım sızma zeytinyağı eklenir. Her yemekte birkaç damladan 1-2 yemek kaşığına kadar çıkılır.
• Taze sıkma sebze sularına başlanır (örneğin birkaç kaşık havuç suyu). Ya olduğu gibi ya da ılık suyla sulandırılarak verilir. Yoğurt veya peynir altı suyu ile karıştırılabilir.
• Öğütülmüş badem veya diğer kabuklu yemişler ya da çekirdekleri öğüterek yapılacak unla ekmek.

Günde küçük bir parça ekmekle başlayıp miktarı zamanla arttırabilirsiniz.

5. Aşama

• Şimdiye kadar ki tüm yiyecekler iyi tolere edildiyse elma püresi şeklinde pişmiş elma da diyete eklemeyi deneyin. Piştikten sonra içine bol miktarda sade yağ ekleyerek püre yapın. Elmalar çok ekşiyse biraz balla tatlandırın. Vücudun tepkisine göre miktarı kademeli olarak arttırın.
• Marulun yumuşak kısımları ve soyulmuş salatalıkla başlayarak çiğ salatalıkla başlayarak çiğ sebzeleri ekleyin.
• Salatalık ve marul iyi tolere ediliyorsa, havuç, domates, soğan, lahana vb diğer çiğ sebzeleri de diyete ekleyin.
• Hastanın sebzeleri iyi  çiğnediği kontrol edilmelidir. Eğer ishal artar veya başlarsa bu aşamaya geçmeye hazır değil demektir
• Eğer havuç, kereviz, lahana, marul ve naneden yapılan sebze suları iyi tolere ediliyorsa içine meyve suları da eklenebilir: elma, ananas, mango. Bu aşamada turunçgiller başlanmaz.

6. Aşama

• Şimdiye kadar tüketilen gıdalar iyi tolere edildiyse soyulmuş, pişmemiş elma eklenir (olgun tercih edilmeli). Zamanla daha fazla pişmemiş meyve eklenir.
• Kademeli olarak diyette izin verilen fırında pişmiş kekle diğer tatlılar denenebilir. Tatlandırıcı olarak kurutulmuş meyveler kullanılır.

Giriş diyetin hastanın durumuna göre hızlı veya yavaş tamamlanır. Bazen birkaç haftada bazen de bir yıla yakın sürede tamamlanabilir. En yaygın görülen belirtiler, karın ağrısı ve dışkı değişilikleridir. Bir sonraki aşama için karın ağrısının geçmesi ve ishalin bitmesini beklemek gerekir. 

Hasta, Giriş diyetini tamamladıktan sonraki süreçte de et-kemik suyu ve  çorba içmeye devam etmelidir. Giriş diyetinden va başlıca sindirim problemleri geçtikten sonra Tam gaps diyetine geçilebilir.

TAM GAPS DİYETİ

Tam GAPS diyeti en az iki yıl süreyle takip edilir. Giriş diyeti kadar kısıtlı olmasa da yine yenilmeyecekler ve yenilecekler listemiz mevcut. 

1. Şeker ve şeker içeren herşey.
2. Tatlılar, kek, bisküvi, çikolata, dondurma,
3. Konserve ve işlenmiş gıdalar (paket içeriğini okumak çok önemli, şeker, laktoz, maltoz, nişasta, koruyucular, tatlandırıcılar, renk vericiler, mayalar dan sakınmak önemli)
4. Tüm tahıllar ve onlarla yapılan herşey: buğday, yulaf, çavdar, pirinç, mısır, kinoa, karabuğday, darı özellikle de işlenmiş olanlarından kaçınmak gerekir. Buğday unundan yapılan her şey (ekmek, makarna, bisküvi, kek, galeta ve unu, fırından alınan herşey). Kahvaltı gevrekleri yüksek miktarda işlenmiş ürünlerdir ve şeker, tuz, trans yağ asitleri ve diğer zararlı şeyleri içerir. Bunlar biraz hafifletilmekle birlikte aslında ömür boyu sürmesi gereken uyarılardır.
5. Süt genelde laktoz ve kazein içeriğinden dolayı saf şekliyle tüketilmez. Fermente süt ürünleri: tereyağı, peynir, yoğurt ve çiğ krema genellikle laktoz içermez. Hastamıza giriş diyetinde zaten bunları tanıtdıysak kliniğine göre kullanımı arttırılır. Fermente süt ürünleri iyi tolere ediliyorsa, ham organik süt denenebilir. Genellikle inek sütünden daha iyi tolere edildiğinden, önce keçi sütü denenebilir.
6. Patates, tatlı patates, yer elması, enginar, yabani havuç gibi nişastalı sebzeler de yaklaşık 1.5-2 yıl kesilir, sonrasında taze patates tanıtılabilir.
7. Evde taze sıkılmış dışında meyve suları.
8. Tüm meşrubatlar (her zaman)
9. Soya içeren herşey: Vücutta tiroid fonksiyonu ile etkileşiyor.

Önerilen Gıdalar

1. Evde pişirilmiş etler, kümes hayvanları, balık, kabuklu deniz ürünleri. Taze veya dondurulmuş olmalı, konserve olmamalı.
2. Yumurta. Özellikle serbest dolaşan tavuklardan organik yumurta satın alınmalı. Özellikle büyümekte olan çocuklar için çok önemlidir.
3. Karaciğer ve diğer organ etleri, en az haftada bir kez yenmelidir.
4. Taze sebzeler ( nişastalılar hariç)
5. Taze olgun meyve. Eğer ishal olmadan iyi tolere ediliyorsa devam edilir. Bağırsak duvarı iyileştikçe tolerasyon artar. Başlangıçta haşlanmış olarak denenebilir.
6. Taze sıkılmış meyve ve sebze suları. Vücuttaki detoksifikasyon işlemlerini hızlandırır ve karaciğeri destekler. Önce günde birkaç çay kaşığı ile başlanır yavaş yavaş günde 2 bardağa çıkılır. Suyla seyreltilerek yoğurt veya kefirle karıştırılarak veya smoothie olarak içilebilir.
7. Avokado çok besleyicidir. Olgun olmasına dikkat edilir. Etlerin yanında, taze sıkılmış meyve sebze sularına katarak, yoğurt ve olgun muzla karıştırılarak tüketilebilir.
8. Soğuk preslenmiş zeytinyağı, Ghee (arıtılmış tereyağı), hindistan cevizi yağı, tohum yağları (çörek otu, susam vb)
9. Kuruyemiş ve tohumlar çok iyi besin kaynağıdır. Kuruyemişler tuzlanmış, kavrulmuş başka bir şekilde kaplanmış olmamalıdır.

Gaps Diyetinden Çıkış

Hastalığın ciddiyetine bağlı olarak, bazıları daha hızlı iyileşirken, bazılarının iyileşmesi daha uzun sürer.Gaps diyetinde izin verilmeyen yiyeceklere başlamak için, hastanın sindiriminin en az 6 ay boyunca normal olduğunu görmek lazım.

Diyet tamamlandıktan sonra başlanacak ilk yiyecekler, patates ve glutensiz fermente tahıllar (karabuğday,darı, kinoa) olacak.

Diyete her seferinde bir gıda ekleyin ve her seferinde küçük miktarlarda başlanır. Yeni yiyecekten 2-3 gün sonra bir tepki olup olmadığına bakılır. Bir sorun yoksa aynı gıdadan bir porsiyon daha eklenir. Hiç reaksiyon yoksa miktar arttırılır. Nişastalı gıdalar olduğundan, yanına bol yağ ekleyerek sindirim rahatlatılabilir.

Yeni gıdaların diyete doğru biçimde eklenmesi birkaç ay alabilir, acele etmemek gerekir. Patates ve fermente tahıllar diyete katıldıktan sonra, iyi kalite buğday ve çavdar unuyla ekşi hamur yapma denenir. ekşi hamur birkez iyi tolere edildikten sonra iyi kalite ekşi hamur ekmeği almaya başlanabilir.

Sonuç olarak Gaps diyeti ilk bakışta çok zor görünse de besin değeri son derece yüksek  ve sağlıklı bir diyettir. Kişinin bağırsak astarının iyileşip mühürlenmesini ve sağlıklı bir hayat sürmesini sağlar. Yani Gaps hastalarının büyük çoğunluğunun hayatlarının geri kalanında özel bir diyet yapmaları gerekmemektedir. Sindirim sistemi bir kez sağlıklı çalışmaya başladığında, bütün dünyada yaygın olarak tüketilen gıdaları kademeli olarak tüketmeye başlarlar. Buna rağmen Gaps diyetine ihtiyaç duymuş bir kişi hiçbir zaman bol şeker, yapay ve işlenmiş maddeler ve diğer zararlı “gıdaları” içeren tipik modern beslenme biçimine  geçemeyecektir.

Gaps diyeti çoğu çocuk hastanın nörolojik ve psikolojik rahatsızlıklarında ve atopik dermatitlerinde oldukça sık kullanılır. Ve işin iyi kısmı çocuklar yetişkinlerden çok daha hızlı iyileşirler.

Hangi GAPS diyetini kullanıyoruz?

Herkesin Giriş diyeti ile başlaması gerekli değildir.

1-Hasta önce  Tam Gaps diyeti ile başlayıp, sonradan Gaps giriş diyetine geçebilir. Giriş diyeti daha kısıtlı bir diyettir, Tam Gaps ile başlayan kişi kendini hazır hissettiğinde Giriş diyetine geçebilir

2-Bazılarıysa Gaps giriş diyeti ile başlar, tüm aşamaları geçer ve sonrasında Tam Gaps diyetine geçer.Tam Gaps diyetine geçildiğinde ishal, şişkinlik, karın ağrısı, panik ataklar, psikoz, nöbetler gibi semptomlar geri dönerse tekrar Giriş diyetine geri dönülebilir.

3- Bazıları, özellikle ciddi fiziksel ve ruhsal sorunları olanlar, kendilerini neredeyse sürekli olarak, en çok Giriş diyetinin İkinci Evresinde iyi hissederler ve kendilerini iyi hissedene kadar Tam Gaps diyetine doğru ilerlemezler.

Tam Gaps diyeti tercihi:

1. Kişinin ishal, karın ağrısı, şişkinlik, gaz gibi ağır sindirim sistemi belirtileri yoksa. Çeşitli öğrenme ve zihinsel problemleri olan (özellikle ADHD, ADD, disleksi, dispraksi ve diğer psikolojik sorunları olan yetişkinler) ve otoimmün (örneğin; MS, artritin çeşitli biçimleri, lupus ve diğer sorunlar) hastalıkları olan pek çok insan yaşadıkları  herhangi bir sindirim problemini hatırlamazlar. Ancak Gaps beslenme protokolüne geçtikleri zaman durumları büyük ölçüde düzelir.
2. Giriş diyetinde lifi kaldırıyoruz şayet kişi her zaman kabız olmuş ve neredeyse hiç ishal olmamış, gevşek dışkısı hiç olmamışsa, daha fazla kabızlaşabilir. Bu yüzden Tam Gaps diyeti ile başlamak bu durumlarda iyi olur.
3. Hasta çok seyahat eden, yemek yapmak için çok vakti olmayan, ne varsa onu yemek durumunda olan bir kişiyse
4. Ciddi sindirim sorunları olmayan, yaşça daha büyük çocuklar için, (ADHD, disleksi ve dispraksi li çocuklar)
5. Diyetlerini değiştirmekte tereddütlü olanlar ve sebebi ne olursa olsun bunu çok zor bulanlar.

Tam gaps diyeti daha kolay olduğundan iyileşme görüldükçe, eğer gerek varsa Giriş diyetine dönmek daha kolay olmaktadır.

Gaps giriş diyeti tercihi:

1. Kişinin ishal (kabızlık atakları ile dönüşümlü olabilir, karın ağrısı, şişkinlik, gaz, gibi ağır sindirim sistemi belirtileri varsa. Crohn hastalığı ve Ülseratif kolit vb tüm enflamatuar (iltihabi)  bağırsak hastalıkları bulunan kişiler için Giriş Diyetini takip etmek özellikle önemlidir.
2. Otistik çocuklar, hepsinin ciddi sindirim sorunları olduğu için.sindrim sistemi semptomlarının şiddetine göre evreleri geçme hızı değişebilir.
3. Diyabet tip 1, ya da Çölyak hastalığı olan çocuklar. Bu çocukların bağırsak astarları ciddi şekilde hasar görmüştür. Burda yavaş ve metodik bir iyileşme olmalıdır.Aynı şey bu koşullardaki yetişkenler içindir.
4. Down sendromu, serebral palsi, şiddetli otizm ve diğer ağır önemli engelli çocuklar ve yetişkinler.
5. Şiddetli besin allerjisi olan kişiler için. Bağırsak astarları çok zarar görmüş olduğundan yavaş iyileşmeye ihtiyaç olduğundan.
6. Herhangi bir kökenli ishal: bir virüs, bakteri, parazit, gezgin ishal ya da mide bozukluğu olanlarda