Multipl Skleroz (MS) Nedir?

Multipl Skleroz (MS), merkezi sinir sisteminizi etkileyen kronik bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, sinir liflerinin etrafındaki koruyucu tabaka olan miyeline saldırır.

Bu, iltihaplanma ve yara dokusuna veya lezyonlara neden olur. Bu durum beyninizin vücudunuzun geri kalanına sinyal göndermesini zorlaştırabilir.

Multipl Skleroz belirtileri nelerdir?

MS hastaları çok çeşitli semptomlar yaşarlar. Hastalığın doğası gereği semptomlar kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Ayrıca yıldan yıla, aydan aya ve hatta günden güne şiddeti değişebilir.

En yaygın semptomlardan ikisi yorgunluk ve yürüme güçlüğüdür.

Yorgunluk

Multipl Sklerozlu kişilerin yaklaşık yüzde 80’i yorgunluk yaşadığından şikayetçidir. MS ile ortaya çıkan yorgunluk, çalışma ve günlük görevleri yerine getirme becerinizi etkileyerek zayıflatıcı hale gelebilir.

Yürüme zorluğu

Multipl Skleroz ile birkaç nedenden dolayı yürüme güçlüğü ortaya çıkabilir:

Bacaklarınızda veya ayaklarınızda uyuşma,dengeleme zorluğu

kas güçsüzlüğü, kas spastisitesi, görme ile ilgili zorluk.

Yürüme zorluğu da düşme nedeniyle yaralanmalara neden olabilir.

Diğer belirtiler

Multipl Sklerozun diğer oldukça yaygın semptomları şunları içerir:

• Akut veya kronik ağrı
• Denge bozuklukları
• Titreme
• Konsantrasyon, hafıza ve kelime bulma zorluğunu içeren bilişsel sorunlar
• İdrar tutma ile ilgili problemler
• Hastalık ayrıca konuşma bozukluklarına da yol açabilir.

Multipl Skleroz Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuzun bir nörolojik muayene yapması, klinik öykü talep etmesi ve MS hastası olup olmadığınızı belirlemek için bir dizi başka test istemesi gerekecektir.

Multiple Skleroz Teşhis Testleri 

• Manyetik rezonans görüntüleme (MR), MR ile kontrast boya kullanmak, doktorunuzun beyniniz ve omuriliğinizdeki aktif ve inaktif lezyonları tespit etmesini sağlar.
• Optik koherens tomografi (OCT); OCT, gözünüzün arkasındaki sinir katmanlarının resmini çeken ve optik sinirin incelmesini değerlendirebilen bir testtir.
• Lomber ponksiyon; Doktorunuz, omurilik sıvınızdaki anormallikleri bulmak için lomber ponksiyon isteyebilir. Bu test bulaşıcı hastalıklar ihtimalini elemeye yardımcı olabilir ayrıca MS’in erken teşhisinde kullanılabilen oligoklonal bantları (OCB’ler) aramak için de kullanılabilir.
• Kan testleri; benzer semptomları olan diğer durumları eleyebilmek için kan testleri istenir.
• Görsel uyarılmış potansiyeller (VEP) testi; Bu test, beyninizdeki elektriksel aktiviteyi analiz etmek için sinir yollarının uyarılmasını gerektirir. Geçmişte, beyin sapı işitsel ve duyusal uyarılmış potansiyel testleri de MS’i teşhis etmek için kullanılmıştır.

MS teşhisi, beyninizin, omuriliğinizin veya optik sinirlerinizin birden fazla bölgesinde farklı zamanlarda meydana gelen demiyelinizasyon kanıtı gerektirir.

Teşhis, benzer semptomlara sahip diğer durumların da dışlanmasını gerektirir. Lyme hastalığı, Lupus ve Sjögren sendromu sadece birkaç örnektir.

Multipl Skleroz erken belirtileri nelerdir?

Multipl Skleroz bir anda gelişebilir veya semptomlar o kadar hafif olabilir ki onları kolayca yok sayabilirsiniz. MS’in en yaygın erken semptomlarından üçü şunlardır:

Kollarınızın, bacaklarınız veya yüzünüzün bir bölümü etkileyen uyuşma ve karıncalanma. Bu hisler, ayağınız uyuştuğunda hissettiğiniz karıncalanma hissine benzer. Ancak, görünürde hiçbir sebep olmadan meydana gelirler.

Düzensiz denge ve zayıf bacaklar. Kendinizi yürürken veya başka tür bir fiziksel aktivite yaparken kolayca tökezlerken bulabilirsiniz.

Çift görme, bir gözde bulanık görme veya kısmi görme kaybı. Bunlar MS’nin erken bir göstergesi olabilir. Ayrıca biraz göz ağrınız olabilir.

Bu erken semptomların geçip daha sonra geri dönmesi alışılmadık bir durum değildir. Alevlenmeler arasında haftalar, aylar ve hatta yıllar geçebilirsin.

Bu semptomların birçok farklı nedeni olabilir. Bu semptomlara sahip olsanız bile, bu ille de MS hastası olduğunuz anlamına gelmez.

RRMS (Relapsing-remitting multiple sclerosis) kadınlarda daha yaygındır, PPMS (Primary progressive multiple sclerosis) ise kadınlarda ve erkeklerde eşit derecede yaygındır. Uzmanların çoğu, erkeklerdeki MS’nin daha agresif olma eğiliminde olduğuna ve nükslerden iyileşmenin genellikle eksik olduğuna inanmaktadır.

MS’e ne sebep olur?

MS hastasıysanız, sinir lifleriniz etrafındaki koruyucu miyelin tabakası hasar görür.

Hasarın bir bağışıklık sistemi saldırısının sonucu olduğu düşünülüyor. Araştırmacılar, bağışıklık sistemi saldırısını başlatan bir virüs veya toksin gibi çevresel bir tetikleyici olabileceğini düşünüyor.

Bağışıklık sisteminiz miyeline saldırırken enflamasyona neden olur. Bu, yara dokusuna veya lezyonlara yol açar. Enflamasyon ve yara dokusu, beyniniz ve vücudunuzun diğer bölümleri arasındaki sinyalleri bozar.

MS kalıtsal değildir, ancak MS’li bir ebeveyn veya kardeşe sahip olmak riskinizi biraz artırır. Bilim adamları, MS geliştirmeye yatkınlığı artıran bazı genler belirlediler.

Klinik izole sendrom (CIS)

Klinik olarak izole edilmiş sendrom (CIS), en az 24 saat süren bir semptom episodunu içeren MS öncesi bir durumdur. Bu semptomlar, Merkezi Sinir Sisteminizdeki demiyelinizasyona bağlıdır.

Bu epizod MS’in özelliği olmasına rağmen, tanı koymak için yeterli değildir.

Lomber ponksiyonla alınan omurilik sıvınızda birden fazla lezyon veya pozitif oligoklonal bant (OCB) varsa, relapsing-remitting MS (RRMS) tanısı alma olasılığınız daha yüksektir.

Bu lezyonlar yoksa veya omurilik sıvınız oligoklonal bant göstermiyorsa, MS teşhisi alma olasılığınız düşüktür.

Relapsing-remitting MS (RRMS)

Relapsing-remitting MS (RRMS), hastalık aktivitesinin açık bir şekilde nüksetmesini ve ardından remisyonları içerir. Remisyon dönemlerinde semptomlar hafiftir veya yoktur ve hastalık ilerlemesi yoktur.

RRMS, başlangıçta MS’in en yaygın şeklidir ve tüm vakaların yaklaşık yüzde 85’ini oluşturur.

Birincil progresif MS (PPMS)

Birincil progresif MS (PPMS) varsa, nörolojik fonksiyon semptomlarınızın başlangıcından itibaren giderek kötüleşir.

Bununla birlikte, kısa istikrar dönemleri meydana gelebilir. “Aktif” ve “aktif değil” terimleri, yeni veya gelişen beyin lezyonları ile hastalık aktivitesini tanımlamak için kullanılır.

İkincil progresif MS (SPMS)

İkincil progresif MS (SPMS), RRMS progresif forma geçiş yaptığında ortaya çıkar. Özürlülüğe veya kademeli olarak işlev kötüleşmesine ek olarak, gözle görülür nüksleriniz olabilir.

Özet olarak

MS’niz değişebilir ve gelişebilir, örneğin RRMS’den SPMS’ye geçebilir.

Bir seferde yalnızca bir MS türüne sahip olabilirsiniz, ancak ilerleyen bir MS biçimine ne zaman geçeceğinizi bilmek, tam olarak tespit etmek zor olabilir.

Multipl Skleroz hastalarının yaşam beklentisi nedir?

MS hastaları için yaşam beklentisi beklenenden yaklaşık 7,5 yıl daha kısadır. Gelişen tedavi ve rehabilitasyon yöntemleriyle artık MS’li kişilerde yaşam beklentisi artmaktadır.

Herhangi bir kişide MS’in nasıl ilerleyeceğini tahmin etmek neredeyse imkansızdır.

MS’li kişilerin yaklaşık yüzde 10 ila 15’i tanıdan 10 yıl sonra yalnızca nadir ataklar ve minimum sakatlık yaşar. Genellikle tedavi edilmedikleri varsayılır. Bu durum bazen iyi huylu MS olarak adlandırılır.

Hastalık değiştirici tedavilerin (HDT) geliştirilmesiyle, çalışmalar hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılabileceği konusunda umut verici sonuçlar göstermektedir.

Türe bağlı beklenti, 

Progresif MS genellikle RRMS’den daha hızlı ilerler. RRMS’li kişiler yıllarca remisyonda olabilir. 5 yıl sonra sakatlığın olmaması, genellikle gelecek için iyi bir göstergedir.

Yaş ve cinsiyet

Hastalık, erkeklerde ve yaşlı yetişkinlerde daha şiddetli ve zayıflatıcı olma eğilimindedir. Aynı prognoz, Afrikalı Amerikalılarda ve nüks oranı yüksek olanlarda da görülmektedir.

MS ile yaşam kaliteniz belirtilerinize ve tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiğinize bağlı olacaktır. 

MS’li çoğu kişi ciddi bir şekilde sakat kalmaz ve yaşamlarını sürdürmeye devam eder.

Multipl Skleroz nasıl tedavi edilir?

Şu anda MS için tam olarak iyileşme sağlayacak bir tedavi mevcut değildir, ancak hastalığın seyrini yavaşlatabilecek birden fazla tedavi seçeneği mevcuttur.

Hastalık seyrini değiştirici tedaviler (HSDT)

Bu tedaviler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve nüks oranınızı düşürmek için tasarlanmıştır.

RRMS için kendi kendine enjekte edilebilen hastalığı değiştiren ilaçlar arasında Glatiramer asetat (Copaxone) ve beta interferonlar bulunur.

2017 yılında, Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), PPMS’li kişiler için ilk hastalık seyrini değiştirici tedaviyi onayladı. Bu infüzyon ilacına Ocrelizumab (Ocrevus) adı verilir ve RRMS’yi tedavi etmek için de kullanılabilir.

Başka bir ilaç olan Ozanimod (Zeposia), yakın zamanda CIS, RRMS ve SPMS tedavisi için onaylandı, ancak COVID-19 salgını nedeniyle henüz pazarlanmadı.

Tüm MS ilaçları her kişi için kullanılabilir veya uygun olmayacaktır. Hangi ilaçların size en uygun olduğu ve her birinin riskleri ve faydaları hakkında tedavinizi takip eden doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.

Diğer İlaçlar

Doktorunuz relapsları tedavi etmek için metilprednizolon veya Acthar Gel (ACTH) gibi kortikosteroidler reçete edebilir.

Diğer tedaviler de semptomlarınızı hafifletebilir ve yaşam kalitenizi artırabilir.

MS herkes için farklı olduğu için tedavi, spesifik semptomlarınıza bağlıdır. Çoğu için esnek bir yaklaşım gereklidir.

Tamamlayıcı Tedaviler

• Ozon Tedavisi
• Diyet Tedavileri
• İ.V. (Damar Yoluyla) Tedaviler
• Biorezonans Terapileri; Detox, diyet desteği, ruhsal destek
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon; NMES, inkontinans (idrar kaçırma) tedavisi v.b.

Diyet ve Egzersiz

Düzenli egzersiz, engelli olsanız bile fiziksel ve zihinsel sağlık için önemlidir.

Fiziksel hareket zorsa, yüzme havuzunda yüzmek veya egzersiz yapmak yardımcı olabilir. Bazı yoga dersleri sadece MS hastaları için tasarlanmıştır.

MS de vücudun aşırı ısınmaması önemlidir, bu yüzden aktivite sırasında çok ısınmamaya, aşırı terlememeye önem verilmelidir. Yüzme bu açıdan avantajlı egzersiz grubundadır.

Diyetin Önemi

MS otoimmün bir hastalık olduğundan, immuniteyi gıdalarla alevlendirmeden ömür boyu sürecek bir yeme alışkanlığı geliştirmek, hastalık kontrolü açısından çok önemlidir.

Bu durumda özellikle doymuş yağların kısıtlandığı, gluten ve süt ürünlerinin azaltıldığı beslenme şekli ile  hastaların yeni atak geçirmeden uzun yıllar geçirebildiği gösterilmiş. Dr.Roy Swank In yaptığı çalışmalar sonucu önerdiği, günlük 15 gr doymuş ve 20 gr doymamış yağ içeren diyet buna örnektir. 

Swank diyetinde zeytinyağı, kanola yağı, soya yağı, yer fıstığı yağı ve keten yağı gibi bitki yağları çoğunlukla doymamış yağ içerdiğinden izin verilirken, yüksek doymuş yağ içeriğinden dolayı hindistan cevizi ve palmiye yağları ile yüksek doymuş veya trans yağ içeriğinden dolayı tereyağı, margarin ve hidrojenize yağlar tavsiye edilmemektedir.

Diyetin ilk yılında kırmızı et tamamen kesilir. Bu dönemde balık, hindi eti serbesttir. Yumurta sarısından dolayı haftada iki veya üç öğünle sınırlıdır.

Çeşitli meyve ve sebzeler (günde iki porsiyon yenilebilir).
Balık ve derisiz kümes hayvanları gibi yağsız protein kaynakları
Kepekli tahıllar ve diğer lif kaynakları (azaltılmış miktarda).
Fındık, ceviz gibi kuruyemişler.
Baklagiller
Yeterli miktarda su ve diğer sıvılar

Diyetiniz ne kadar iyi olursa, genel sağlığınız o kadar iyi olur. Kısa vadede kendinizi daha iyi hissetmekle kalmayacak, aynı zamanda daha sağlıklı bir geleceğin de temelini atmış olacaksınız.

Diyet ve Multipl Skleroz arasındaki ilişkiyi keşfedin.

Aşağıdakileri sınırlamalısınız veya kaçınmalısınız:

Doymuş yağ
Trans yağ
Kırmızı etler
Şekeri yüksek yiyecek ve içecekler
Sodyum içeriği yüksek yiyecekler
Yüksek oranda işlenmiş gıdalar

Başka tıbbi durumlarınız varsa, doktorunuza özel bir diyet uygulamanız veya herhangi bir diyet takviyesi almanız gerekip gerekmediğini sorun.

Keto, paleo veya Akdeniz diyeti gibi özel diyetler, MS’li kişilerin karşılaştığı bazı zorluklara yardımcı olabilir.

Yiyecek etiketlerini okuyun. Kalorisi yüksek ancak besin değeri düşük yiyecekler daha iyi hissetmenize veya sağlıklı kilonuzu korumanıza yardımcı olmaz.

Diğer tamamlayıcı tedaviler

Tamamlayıcı tedavilerin etkinliği ile ilgili çalışmalar azdır, ancak bu, bir şekilde yardımcı olamayacakları anlamına gelmez.

Aşağıdaki terapiler daha az stresli ve daha rahat hissetmenize yardımcı olabilir:

Meditasyon
Masaj
Tai Chi
Akupunktur
Hipnoterapi
Müzik terapisi
MS ile ilgili istatistikler nelerdir?

MS, dünya çapında genç yetişkinleri engelleyen en yaygın nörolojik durumdur.

RRMS teşhisi konan çoğu kişi, teşhis sırasında 20 ila 50 yaşları arasındadır.

Genel olarak, MS kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Ulusal Multipl Skleroz Derneği’ne göre, RRMS kadınlarda erkeklerden iki ila üç kat daha yaygındır. Kadınlarda ve erkeklerde PPMS oranları kabaca eşittir.

Ekvatora daha yakın yerlerde MS oranları daha düşük olma eğilimindedir. Bunun güneş ışığı ve D vitamini maruziyeti ile ilgisi olabilir. 15 yaşından önce yeni bir yere taşınan kişiler, genellikle yeni yerle ilgili risk faktörlerini edinirler.

Kanadalılar dünyadaki en yüksek MS oranına sahiptir.

MS’in komplikasyonları nelerdir?

MS’in neden olduğu lezyonlar, merkezi sinir sisteminizin herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir ve vücudunuzun herhangi bir bölümünü etkileyebilir.

Mobilite sorunları

Yaşlandıkça, MS’nin neden olduğu bazı sakatlıklar daha belirgin hale gelebilir.

Hareket sorunlarınız varsa, düşmek sizi kemik kırıkları için artan bir risk altına sokabilir. Artrit ve osteoporoz gibi başka koşullara sahip olmak, işleri karmaşıklaştırabilir.

Diğer sorunlar

MS’in en yaygın semptomlarından biri yorgunluktur, ancak MS’li kişilerin de aşağıdakilere sahip olması nadir değildir:

• Depresyon
• Anksiyete
• Kognitif bozukluklar

Yine bunlarla ilgili profesyonel yardım almak, medikal tedavilerinin düzenlenmesi,yukarda bahsettiğimiz meditasyon yöntemlerini öğrenmek yardımcı olabilir.

Hareketlilik sorunları, başka sağlık sorunlarına neden olabilecek fiziksel aktivite eksikliğine yol açabilir. Yorgunluk ve hareketlilik sorunları da cinsel işlev üzerinde etkili olabilir.Yorgunluğu azaltmaya yönelik, yardımcı klavuzlar mevcuttur. İşleri öncelik sırasına koymak, işlerin daha kolay yapılmasıyla ilgili öneriler,yardım alınacak noktalara dikkat çekmek gibi öneriler Ms hastası için oldukça faydalı olmaktadır.

Multiple Skleroz (MS) hakkında merak ettiğiniz konuları Uzm. Dr. Derya SAYLIK‘a sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. +90 (552) 470 58 98 nolu telefonumuzu arayarak bilgi alabilirsiniz.

Önemli Not: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.